Jan Ligthart beoordeelt
‘De dans op de vulkaan’
met een mooie 9.
uit: Bron (Fontys)
Review: De Dans op de Vulkaan
door Jan Ligthart, 11 april 2025
Wie schrijft die blijft? Welnee.
Noem vijf Nederlandse schrijvers uit de negentiende eeuw: de meesten zullen niet verder komen dan Multatuli. Als ze al zover komen. Bovendien is lezen niet meer van deze tijd.
Hoe erg dat is, doet De Dans op de Vulkaan van A.M. de Jong je beseffen.
We hebben het hier over een ‘brochure’ uit 1938. Een pamflet of een kortschrift zou een betere benaming zijn. Aan bod komen het Verdrag van Versailles, Mussolini, Hitler, de katholieke kerk, de Volkenbond, het communisme, Franco en al die andere veroorzakers en wegkijkers van de Tweede Wereldoorlog.
Waarom een heruitgave recenseren uit een lang vervlogen tijdperk van een schrijver die haast niemand nog kent? Het antwoord: omdat De Dans op de Vulkaan een vurig pleidooi is, democratie te allen tijden en met alle middelen te beschermen.
Dit boekje gaat onder je huid zitten. Lees en gruwel. Het is profetisch in de zin dat je vrijwel elk hoofdstuk regelrecht op het heden kunt plakken. Zo angstaanjagend groot zijn de overeenkomsten. Vervang de namen van personen en instituties door hedendaagse namen – Poetin, Trump, China, Erdogan, Oekraïne, Meloni, Gaza, Netanyahu: je vindt ze hier allemaal terug.
De grootste kritiek die De Jong had, gaat ook vandaag de dag op. Dat leiders van democratische landen op de momenten dat het ertoe deed de daad niet bij het woord voegden. Dat zij, maar ook de katholieke kerk, veel media en ook de Volkenbond (voorloper van de VN), wegkeken of zelfs de meest onacceptabele daden gladstreken, vaak om economische belangen.
A.M. de Jong betaalde overigens de hoogste prijs voor zijn anti-fascistische standpunt: in 1943 werd hij door NSB’ers vermoord. Na de oorlog was hij jarenlang de meest gelezen schrijver van Nederland. Wie schrijft die blijft, gaat soms dus wel tijdelijk op.
Uiteindelijk is De Dans op de Vulkaan één heftige, vurige oproep. Koester de democratie. Bescherm haar, handel er ook naar. Of in De Jongs woorden: “Nóg kan de democratie kiezen: tussen slavernij en vrijheid; tussen moord en menselijkheid… Is de keuze zó moeilijk?”
Cijfer 9
“Het belang van dit historisch pamflet kan niet onderschat worden.
Het zou verplichte kost moeten zijn voor iedereen, maar toch zeker ook in het hoger onderwijs.”
Wil je ook het A.M. de Jongmuseum of één van onze boeken beoordelen?
Laat ons weten wat je ervan vindt.